نمایی از فیلم مردان آنجلس ساختۀ فرجالله سلحشور
خدا رحمت کند فرجالله سلحشور را. در حدیث از حضرت ختمی مرتبت آمده: «اذکروا موتاکم بالخیر». اما اول یک نقد کوچک میکنم و بعد ذکر خیر. و آن اینکه کاش جناب سلحشور، در کنار مواضع انتقاداتی، -به همان اندازه- مواضع حمایتی هم نسبت به همصنفهای خود داشت. البته تا حدی چنین بود، سلحشور از مختارنامۀ میرباقری دفاع کرد اما به سریال امام علی (ع) او انتقاد کرد. همچنین انتقادات جنجالی او دربارۀ وضعیت سینمای ایران تماماً بیگانه با واقعیت نبود. واقعاً چنین نیست که سینمای ایران محل آمد و شد پیغمبران و ملائکه باشد، سینما مشکلات اخلاقی زیادی دارد. اما در انتخاب لحن و نیز مدیریت رسانهای یک انتقاد درست هم باید درست و اخلاقی عمل کرد. بگذریم... آقا فرجالله که زحماتش را برای هنر و اسلام کشیده و امروز دستش از دنیا کوتاه است. این نقد را گفتم برای آنانکه دستشان از دنیا کوتاه نشده، آنها که مثل سلحشور انتقاداتشان به همصنفهایشان زیاد است اما مثل سلحشور خود پروندۀ درخشانی در زمینۀ تولید اثر هنری ندارند. باز هم بگذریم.
امروز در جهان اسلام سلحشور را با «حضرت یوسف»ش میشناسند. من «مردان آنجلس» و «حضرت ایوب»ش را بیشتر دوست میدارم و حضرت یوسف را نه خیلی دیدم نه خیلی پسندیدم. مهم این است که او در کنار انتقاداتش، واقعاً کار هم میکرد، آنهم کارهای اثرگذار. تلاش او بر تولید آثار و اندیشۀ سینمای قرآنی خاص خود، واقعا در جامعۀ اسلامی، عموم مردم ایران و سینمای ایران مؤثر و مقبول افتاد. هم مردم ایران با روایت او پای قصههای قرآنی نشستند و هم بیرون از مرزها چشم ملل مسلمان به سینمای اسلامی ایران، و قرائت ایرانی از اسلام، روشن و امیدوار شد. و البته در کنار کارگردانی، بازیگری او هم -چه بازی حماسیاش در «پرواز در شب» ملاقلیپور، چه بازی طنزآمیزش در «دنیای وارونه» بحرانی- قابل توجه بود.
جدا از کارگردانی و بازیگری، هنر دیگر او که باعث میشود هرگز فراموشش نکنم، حضور کوتاه او در هنر موسیقی و خدمتش به هنر شعر است. سیدحسام الدین سراج، خواننده و آهنگساز در ابتدای انقلاب با خوانندگی و آهنگسازی دو آلبومِ نینوای 1 و نینوای 2 (پیش از نینوای استاد حسین علیزاده) چراغ موسیقی مسلمانان انقلابی را روشن کرد. قبلاً در سطری از یادداشت «تصنیف‌های خاطره‌انگیز سراج» به این نکته اشاره کردهام. یکی از نقاط قوت آن دو آلبوم، حضور صدای گرم و دکلمۀ هنرمندانۀ فرجالله سلحشور در آنها بود که در کنار تصنیف‌های سراج، آوازهای اندک او را جبران میکرد. آن دکلمهها -چه وقتی محزون بودند چه وقتی حماسی- واقعا زیبا و بههنجار بودند. اولاً صدای سلحشور زیبا و طبیعی بود. امروز ذائقهها صدای زیبا برای دکلمه و اجرا را بیشتر صداهای دودآلود، گرفته، خشن، و گاه مقلد و مصنوعی میدانند. ولی بعضی صداها از جمله صدای سلحشور چنین نبودند و نیستند. از طرفی لحن هم لحن دراماتیک و هنرمندانه بود و با عاطفۀ متن و موسیقی خود را هماهنگ میکرد. از طرفی شعرها هم درست خوانده میشدند هم درست ادا میشدند. چه شعر آسان سپیده کاشانی، چه شعر متوسط حمید سبزواری و چه شعر دشوار علی معلم دامغانی. امروز بسیاری از اهالی خوانندگی و دکلمه، شعرهای بسیار آسان را هم غلط میخوانند، چه رسد به اینکه واقعا معنایش را درست القا کنند. اما سلحشور حق آن شعرها را و حتی شعرهای دشوار علی معلم را تا حد زیادی درست ادا کرد. او شعر اندوه و مرثیه را واقعا غمگین و اندوهگین میخواند و شعر حماسی را حقیقتاً پرشور و سلحشور.
آلبومهای نینوای سراج دیگر منتشر نمیشوند. من شعرهایی را که سلحشور دکلمه کرده جدا کردم و برای این مطلب کنار گذاشتم. از این میان، دکلمه و آهنگِ سه شعر «همپای جلودار» (از حمید سبزواری)، «گلهای سنگر» و «نصر من الله» (هردو از سپیده کاشانی) و نیز دکلمۀ شعر «جام شفق» (از علی معلم دامغانی) همه مربوط به آلبوم نینوای یک هستند. آهنگ «جام شفق» (با عنوان «ترانۀ فیلم دو چشم بیسو» ساختۀ مخملباف) و دکلمه و آهنگِ «فتحنامه» (از علی معلم دامغانی) مربوط به آلبوم نینوای 2 سراج. از این میان به نظرم بهترین دکلمههای سلحشور، «همپای جلودار»، «گلهای سنگر» و «فتحنامه»اند و بهترین تصنیف سراج در این بین همپای جلودار (هرچند فتحنامه هم خیلی خوب است).
دانلود دکلمههای ماندگار فرجالله سلحشور در آلبوم نینوا
