به لطف فرمایش یکی از بزرگواران، گشتی زدم و این آهنگها را از آرشیوم پیدا کردم.
دوسال پیش در یادداشتی قوّالیهای نصرت فاتح‌علی‌خان برای حضرت علی (و...) را آورده بودم. اما اینها فقط از میان آهنگهای ایرانی هستند. انشاالله که گوش بدهید و صفا کنید. و انشاالله این اتفاقهای خوب و نادر، در موسیقی ایران (یعنی سرزمین عاشقانِ امیرِ مؤمنان) تکرار شوند و بسیار شوند.
البته آهنگهای دیگری را هم پیدا کردم، ولی سعی کردم گزیدهشان را برای شما بگذارم.
____________________________
از درویشِ شهید، سیدخلیلِ عالینژاد
در پیوندِ «موسیقی» و «مولا علی (ع)» هیچ اسمی مشهورتر و موثرتر از زندهیاد «سیدخلیل عالینژاد» نیست. فردی که از مشاهیر موسیقی مقامی تنبور و پیوندهای درخشان بین موسیقی و عرفانِ اهل حق بود. از آلبومهای با کلام او می‌توان به دو اثر موفق «ثنای علی» و «آیین مستان» اشاره کرد. آلبوم بیکلام «شکرانه» نیز از کارهای مورد توجه اوست.
1. دانلود «ثنای علی» سیدخلیل
گونۀ موسیقی: موسیقیِ خراباتی و قلندری، ملهم از موسیقی مقامی اهل حق در غرب کشور | آلبوم: «ثنای علی» | ساز: تنبور و دف | آهنگساز و خواننده: سیدخلیل عالینژاد | شاعر: مولوی
تا صورت و پیوندِ جهان بود علی بود
تا نقش زمین بود و زمان بود علی بود...
2. دانلودِ «مولاجانم» سیدخلیل
مو آن رندم که پا از سر ندونم
سروپایی بهجز دلبر ندونم
دلآرامی کز او دل گیرد آرام
بهغیر از ساقی کوثر ندونم
گونۀ موسیقی: همان | آلبوم: همان، این قطعه در آلبوم «آیین مستان» نیز وجود دارد | ساز: همان | آهنگساز و خواننده: همان | شاعر: باباطاهر و عراقی
____________________________
از همایون کاظمی
همایون کاظمی است و همین قطعه. آخرین آلبومی که با صدای او گوش دادم «حلاجوشان» بود که الحق اثر مزخرف و شوخیمسلکی بود، هرچند همین آهنگساز هم آن را کار کرده. آلبوم معروفش «به یاد آن گذشته» است که خیلی بد نیست ولی چیز خاصی هم نیست. من فقط یک قطعهاش را پسندیدم. شاید همکاریش با «مامک خادم» در آلبوم «واقعه» (واقعۀ اولی فقط) آلبوم شاخص او باشد. اما این قطعه از بهترین قطعات با موضوع مولا علی است و قطعاً کاظمی و مرآتی را جاودان کرده. گفتنیست این قطعه به هیئتها هم راه پیدا کرده و بعضی مداحان (مثل حسن خلج) آن را در حد تیزر ثابت هیئت میخوانند.
3. دانلود «یا علی» همایون کاظمی
گونۀ موسیقی: تصنیف، ردیف‌دستگاهی | آهنگساز: _احتمالاً_ محمدعلی مرآتی | خواننده: همایون کاظمی | شاعر: علی معلم دامغانی
یاعلی، یاعلی
لا فتی الاّ علی
سیّد و مولا علی
سِرّ اکبر علی، ساقی کوثر علی
ای به سر افسر علی، صاحب و سرور علی
جان علی، سَر علی
جان پیغمبر علی، فاتح خیبر علی
صاحب و سرور علی
شهریارم مولا، غمگسارم مولا
بیقرارم مولا، دلفگارم مولا
جز تو ای شیر خدا، کس ندارم مولا
ای قیامت از قامتت رازی
ای سرافراز از تو سرافرازی
چون تو دریایی، غرق امّیدم
رشک خورشیدم، گر تو بنوازی
ای فخر عالم
دل را تو مرهم
ما بیدلانیم
ای نوح غرقاب
ما را تو دریاب
____________________________
از علیرضا افتخاری
اینجا یک آواز داریم و یک تصنیف. هر دو هم بسیار زیبا. آواز که خیلی خاص است، اما اصل کاری دومی (تصنیف) است و ظاهراً آواز ارتباطی با مولاعلی (ع) ندارد. اما از آنجا که آواز مقدمۀ آن تصنیف است هر دو را آوردم. این دو قطعه، دو قطعۀ پایانیِ آلبوم نسیما هستند. قطعات قبلی را دوست ندارم. پاپ سنتیاند و زیبا نیستند. اصلاً این آلبوم در زمان خودش به خاطر قطعات نخستینش وفعالیتهای پاپِ افتخاری ساخته شده بودند. اما حضور این دو قطعه با ساختار و محتوای متفاوت باعث تعجب مخاطبان عمومی افتخاری و التذاذِ مخاطبانِ مشتیِ افتخاری در ابتدای دهه هشتاد شده بود. بهجز شباهت ساختاری، نکتۀ دیگری هم که در آواز وجود داشت و باعث شد آن را نقل کنم «یاعلی» گفتنِ افتخاری در پایانِ آواز است. یاعلیاش هم حالتِ یکجور امضای صوتی پیدا کرده! ... من مدتها از این امضا حیران بودم تا یکروز خوانندۀ اثر را دیدم و او نیز اتفاقاً این خاطره بامزه را تعریف کرد: "یکروز در خانه را زدند، خانمم گفت ببین کیه، رفتم دیدم یک درویشِ آشفتۀ عجیب و غریب است. گفتم: سلام، بفرمایید؟ . با لحن خاصی گفت: «یاعلی». بی که من دعوتش کنم آمد داخل یک گوشۀ ساختمان دراز کشید. هیچی دیگه، الکی الکی یکهفتهای پیشِ ما بود. هیچی هم نمیگفت. هر کاری داشت فقط یکبار با همان لحن میگفت: «یاعلی» و من میفهمیدم که مثلاً اینبار منظورش ناهار است. بعد از یک هفته، پا شد یک «یاعلی» دیگر گفت و رفت. همان ایام من آن آواز را ضبط کردم و پایانش با لحن همان درویش گفتم «یاعلی»" یادم هست که این خاطره را جناب افتخاری همراه با کلّی شوخی و خنده و حیرت و فانتزی تعریف کرد. خدا خیرش دهاد. ولی چقدر این آلبوم آخرش (پادشاه فصلها) مزخرف بود.
4. دانلود آواز آلبوم نسیما
گونۀ موسیقی: آواز، ردیف‌دستگاهی | آلبوم: «نسیما» | ساز: سهتار | خواننده: علیرضا افتخاری | نوازندۀ همراه: تهمورس پورناظری | شاعر: سعدی
هزار جهد بکردم که سرّ عشق بپوشم
نبود بر سر آتش میسّرم که نجوشم...
5. دانلود آهنگ «مولا» افتخاری
گونۀ موسیقی: تصنیف، ردیف‌دستگاهی | همان | خواننده: همان | آهنگساز: فضل‌الله توکل | تنظیم: تهمورس پورناظری | شاعر: حسین منزوی
علی مولا، علی یار و علی یاور
علی والا، علی سرّ و علی سرور
در خیبر ز تو چون کنده شد مولا
ز تو لات و هبل افکنده شد مولا
زهر سویی صدای یا علی آمد
ندای لا فتی الّا علی آمد
که هستی تو؟ همان جانآگهِ لشگر-شکاری تو
که هستی تو؟ همان شاهنشه طوفانسواری تو
که هستی تو؟ همان سردار روز خندق و خیبر
که هستی تو؟ همان سالار تیغ ذوالفقاری تو
شب است و خفتهای با جان خود در جای پیغمبر
شب است و گفتهای با چاه خود راز غمی دیگر
تو که هم دشمن بتهایی و هم دشمن بتگر
تو که هم جام دریاهایی و هم ساقی کوثر
____________________________
از درویش امیر حیاتی
درویش امیر حیاتی، از پیرمردهای موسیقی مقامی و تنبور کرمانشاه و از اساتید سید خلیل بود. همان پیرمردی که در تشییع جنازۀ سیدخلیل سخنرانی می‌کند، هر دو هم در همایش «موسیقی حماسی ایران» حوزه هنری در ابتدای انقلاب اجرا دارند (وقتی هم که درویش حیاتی روی سن میآید، سید خلیل سازش را برایش میآورد و دستش را گرفته). میگویند درویش حیاتی اولین کسی است که در قطعهای با زبان فارسی موسیقی عرفانی (و همراه با ستایش حضرت علیِ) فرهنگ خود را از طریق رادیو به گوش مردم سراسر ایران میرساند و آن قطعه، همین قطعۀ معروف است. از این قطعه دو اجرا با فاصلۀ چهل سال وجود دارد. من همان اجرای قدیمیش را میگذارم. دیگری را خواستید از بیپ تونز بخرید. یکی از مقامهای نواخته شده در آلبوم را هم اینجا نقل می‌کنم، چون درویش حیاتی در ابتدایش با خواندن بیتوارهای، فلسفۀ این مقام موسیقایِ تنبور را با حضرت علی (ع) مرتبط نشان میدهد.
6. دانلودِ علی گویم علی جویم (1339)
گونۀ موسیقی: موسیقیِ خراباتی و قلندری، ملهم از موسیقی مقامی اهل حق در غرب کشور | آلبوم: «علی گویم علی جویم» | ساز: تنبور | آهنگساز: _احتمالاً_ امیر حیاتی | خواننده: امیر حیاتی
علی جان است و جانانم، علی درد است و درمانم
علی دین است و ایمانم، علی اوراد قرآنم...
7. دانلود مقام جلوشاهی، به روایتِ درویش امیر حیاتی
گونۀ موسیقی: موسیقیِ مقامی تنبور | آلبوم: «علی گویم علی جویم» | ساز: تنبور | نوازنده و راوی: امیر حیاتی
این هم از رسمِ رهنوردان است
ذکر استقبالِ شاهِ مردان است
____________________________
از هژیر مهرافروز
من به‌طور اتفاقی آهنگی از هژیر مهرافروز گوش کرده بودم و پسندیده بودم. اما بقیه کارهایش را نمیشناختم. یکبار در مجلس ذکری نزد شاعر و عرفانشناس و غزلسرای عرفانی معاصر دکتر قربان ولیئی بودیم، ایشان فرمودند: «حسن جان تا حالا از هژیر مهرافروز چیزی شنیدی؟» عرض کردم: «بله قربان. یک قطعۀ قشنگ با شعر "آمده‌ام که سر نهم" مولوی. لکن شما را چه به موسیقی پاپ حضرت استاد؟ شما که باید فقط موسیقی اصیل عرفانی و تنبور را گوش بدهید». حضرت ولیئی فرمودند: «بقیه کارهایش را نشنیدی؟» عرض کردم «خیر قربان». فرمودند: «پس برو گوش کن، ایشان خواهرزادۀ سید خلیل است». گفتم عجب! و رفتم آلبوم "دل قلندر"ش را گوش کردم. دیدم طبق قاعدۀ «هو الاول و الآخر» قطعۀ اول و آخرِ آلبوم در حال و هوای مولا علی (ع) است. بهترین قطعهاش همان «آمده‌ام» بود که خودم گوش داده بودم. اما چند قطعۀ قشنگ دیگر هم داشت. این آلبوم اولش بود که به یاد داییاش هم بود. واقعاً آلبوم خوبی بود. حتی انتخاب شعرها هم عالی بود. حداقل چهار قطعۀ آلبوم عالیست. بعد رفتم آلبومهای بعدیش را هم گوش کردم که دیدم عجیب سانتال و ضعیف شده. از شهرت به بعدش، نه تنها در آثار و ساختار و محتوایشان، حتی دیدم در پوشش هم سانتال شده است و به درد نمیخورد. اما دل قلندر هنوز خوب است. (البته در همین قطعۀ زیبای دل قلندر، دوبیتیِ شاهکارِ باباطاهر را در یکی از سطرها با اشتباه وزنی میخواند: "اگر دوران به نا اهلان بماند")
8. دانلود آهنگ «دل قلندر» مهرافروز
گونۀ موسیقی: پاپ | آهنگساز و خواننده: هژیر مهرافروز | آلبوم: «دل قلندر» | شاعر: باباطاهر و عراقی
دل قلندر است مولا جان
مستِ حیدر است مولا جان
9. دانلود آهنگ «یا من هو»
گونۀ موسیقی: پاپ، مبتنی بر موسیقی خراباتی و قلندری | آهنگساز و خواننده: همان | آلبوم: همان | شاعر: ابوسعید ابوالخیر، میرزا حبیب خراسانی
ما کشتۀ عشقیم و جهان مسلخ ماست
ما بیخور و خوابیم و جهان مطبخ ماست
ما را نبود هوای فردوس از آنک
صدمرتبه بالاتر از آن دوزخ ماست
____________________________
از فرمان فتحعلیان
اگر بحث از موسیقی پاپ و حضرت علی (ع) شود و اسمی از فرمان فتحعلیان نیاید شاید کار درستی نباشد. ایشان کارهای متعددی برای مولا علی (ع) خواندهاند. اما من بیشترشان را نمیپسندم. مگر همان معروفترین و قدیمیترینش که بهنظرم زیباست.
10. دانلود «بابا حیدر مدد» فتحعلیان
گونۀ موسیقی: پاپ | آهنگساز و خواننده: فرمان فتحعلیان | آلبوم: «راه عشق» | شاعر: _احتمالاً_ سیدعلی عمرانی
من مست مستم بابا حیدر مدد
من حق پرستم بابا حیدر مدد
مطربا چنگ بزن و دف بزن و تار بزن
بر جهان تار از آن یار وفادار بزن
دمی از مدح علی حیدر کرار بزن
یعنی آن روز که حق بود و دگر هیچ نبود
در پس پرده ی معبود علی بود به سجود
مطربا چنگ و می و ضربت و نی ساز کنید
دمی از مدح علی را همه آغاز کنید
مدح شه را به لب لعل گوهر باز کنید
____________________________
از سیدعلیرضا عصّار
این بخش مکمل است. چون هیچکدام از دو آهنگ آقا سیدعلیرضا عصّار برای حضرت علی (ع) نیستند. ولی حال و هوای قلندری و عرفانِ علوی دارند. اولی بین همۀ مردم معروف است که برای حضرت علی است، شعرش هم معروف است که برای مولوی است، اما هیچکدام نیست. شعر برای جناب سید شاه فضل‌الله حروفی نعیمی استرآبادی است و در آهنگ هم هیچ تصریحی نسبت به مولاعلی (ع) وجود ندارد. اما لحن حماسی و قلندری، آن دفهای همراه با عصار، آن گیس و ریش و سبیل و چشم و ابروی ایرانی و قلندری و آن سیادت و آن چندسال پیاپی در شب عید غدیر میهمان تلویزیون بودن و دیگر زمینهها باعث شده این آهنگ غیرمستقیم انحصاری مولا باشد. ارتباط آهنگ دوم با مولاعلی (ع) از این هم بعیدتر است. چهبسا به آقا صاحبالعصر بیشتر بیاید! و بیشتر از همه بهنظر میآید مخاطب «انسان» باشد. حالا چه انسان کامل، چه انسان سالک... البته وقتی برداریم سه تا غزل مولوی را با هم قاطی کنیم همین ابهامات پیش میآید! ... اما خب بالاخره کار فضای قلندری دارد و یکجا هم تصریح به نام مولا. هرچه هست اینقدر هست که اینها موسیقیِ قلندریِ امروزِ شیعه است.
11. دانلود «ای کاروان» عصار واصفهانی
گونۀ موسیقی: پاپ | تنظیم: فؤاد حجازی | خواننده: سیدعلیرضا عصار و محمد اصفهانی | آلبوم: «کوچ عاشقانه» | شاعر: نعیمی استرآبادی
بر قدسیان آسمان ، من هر شبی «یاهو» زنم
گر صوفی از «لا» دم زند، من دم ز «الّا هو» زنم...
12. دانلود «هله عاشقان» عصار
گونۀ موسیقی: پاپ | آهنگساز و خواننده: سیدعلیرضا عصار | تنظیم: فؤاد حجازی | آلبوم: «حال من بی تو» | شاعر: مولوی
به صف اندرآی تنها که سفندیار وقتی
در خیبر است برکن که علی مرتضایی...
____________________________
از خشایار اعتمادی
13. دانلود «خاک آستان علی» اعتمادی و اصفهانی
گونۀ موسیقی: پاپ | آهنگساز: فؤاد حجازی | خوانندگان: خشایار اعتمادی و محمد اصفهانی | آلبوم: «فصل آشنایی» | شاعر: مظاهر مصفا
من آمده‌ام به کوی علی، که سر فکنم به پای علی
گداخته از جفای همه گریخته در وفای علی...
____________________________
از شهید ناصر عبداللهی
14. دانلود «احمد ثانی» عبدالهی
گونۀ موسیقی: پاپ | آهنگساز، خواننده و شاعر: ناصر عبداللهی
علی ای احمد ثانی به رجعت بالها وا کن
علی ای مرد دین باز آی و فتح کل دنیا کن ...
حسن صنوبری
